Ineens staat de Bijbel in de beklaagdenbank: ‘Vrouwen, weest onderdanig aan uw man als aan de Heer’, een zin uit Paulus’ brief aan de Efeziërs (hoofdstuk 5:22), is toch echt niet meer van deze tijd en had zondag niet mogen klinken op tv en radio, menen velen. Op het eerste gezicht hebben ze een punt. Maar een besef van vertaalaspecten, context en achtergrond kan helpen om de betekenis en zeggingskracht van zo’n oude bijbeltekst te doen oplichten.

Allereerst de vertaling. De zin ‘Vrouwen, weest onderdanig aan uw man als aan de Heer’ stamt uit de Willibrordvertaling van 1975. Het gewraakte woord ‘onderdanig’ stuit ons tegen de borst. Het roept een beeld op van zelfvernedering. Toch is dat niet de bedoeling van de oorspronkelijke Griekse tekst. Daarin gaat het om de erkennering van een destijds bestaande sociale gezagsstructuur. Dat komt scherper naar voren in de vertaling ‘Vrouwen, erken het gezag van uw man’, zoals de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004 luidt. Waren die vorige woorden verkeerd? Ik herken me in wat de Antwerpse bisschop Bonny daarover zei: “Nee, maar dat zijn niet meer de woorden die wij vandaag gebruiken om de betekenis voor de mensen van vandaag weer te geven.”

Vervolgens is er de context. Je moet zo’n zinnetje niet uit z’n verband rukken. De gewraakte uitspraak wordt voorafgegaan door een heel andere zin: ‘Aanvaard elkaars gezag uit eerbied voor Christus’. Dat geeft aan dat het hier om heel iets anders gaat dan om legitimering van onderdrukking van vrouwen door mannen. Het is het begin van een verhandeling (Efeziërs 5:21-6:9) over hoe verschillende groepen in de kerk met elkaar om moeten gaan: mannen, vrouwen, kinderen, meesters, slaven. Van ieder van hen wordt iets gevraagd: respect voor wie (volgens de regels van toen) boven je staat, en liefde voor wie (volgens die regels) onder je staat. De kern is: liefde en respect. De liefde van Christus voor ons, en het respect dat Christus verdient van onze kant is daarbij telkens het voorbeeld. Dát is de rode draad in de bijbeltekst.

En als derde is de historische achtergrond van belang. Deze brief van Paulus is geschreven in een tijd dat de maatschappij gebaseerd was op ongelijkwaardigheid. Er was ongelijkwaardigheid tussen slaven en meesters en tussen mannen en vrouwen. De tekst sluit aan bij de toenmalige situatie, en wil de geadresseerde christenen een nieuwe, ‘christelijke’ norm meegeven voor de onderlinge omgang: met liefde – zoals Christus hen liefheeft – en respect – zoals zij Christus, hun Heer, respect toedragen.

Onze maatschappij is (gelukkig!) een andere dan die van toen. Bij ons is gelijkwaardigheid de basis. De waarde van deze bijbeltekst ligt níet in het feit dat die ons herinnert aan vroegere tijden. De waarde ligt in de sleutel die deze tekst aanreikt voor een onderlinge omgang op basis van liefde en respect. Díe sleutel is van groot belang ook voor onze tijd.

Dr. Matthijs de Jong is nieuwtestamenticus bij het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) en Vlaams Bijbelgenootschap (VBG)