Klimaatverandering – De kerken een zorg

De dramatische en dodelijke overstromingen die delen van Duitsland en België troffen in juli 2021 maakten weer eens duidelijk dat klimaatverandering reëel is en dat geen enkel deel van de wereld immuun is voor de effecten daarvan. De opwarming van de aarde is al lange tijd een grote zorg voor kerken in de hele wereld. Regionale en wereldwijde verbanden waar de VPKB deel van uitmaakt (zoals de Conferentie van Europese Kerken en de Wereldraad van Kerken) hebben in de loop der tijd vele oproepen gedaan en  noodkreten de wereld ingestuurd. Binnen de Rooms-katholieke Kerk speelt de encycliek Laudato Sí een belangrijke rol in reflectie en actie over klimaatverandering.

Ook binnen de VPKB bestaat het besef dat het klimaatvraagstuk één van de grootste uitdagingen voor de mensheid vormt. Tegelijkertijd weten we dat dit vraagstuk niet op zich bestaat  maar samenhangt met veel andere zaken zoals de (groeiende) kloof tussen rijk en arm, gezondheid, migratie, machtsverhoudingen en, uiteindelijk, met de manier waarop wij leven. Om die reden is het begrip ‘klimaatgerechtigheid’ een belangrijke toetssteen voor het beoordelen van voorgestelde oplossingen voor de opwarming van de aarde. De centrale vraag is hoe wij vorm kunnen geven aan ‘leven in alle volheid’ (Johannes 10:10) voor alle mensen op aarde, nu en in de toekomst.

De aandacht binnen de VPKB voor het vraagstuk van de klimaatverandering kwam in een stroomversnelling toen de Synode in 2014 besloot tot het instellen van een Scheppingszondag. Sindsdien bereidt de VPKB Werkgroep Kerk in de Samenleving elk jaar liturgisch materiaal voor dat op de Scheppingszondag door de gemeentes gebruikt kan worden.

Ter voorbereiding van de Scheppingszondag in 2020 schreef de Synodevoorzitter een pastorale brief aan alle VPKB gemeentes. Hierin waarschuwde hij er voor dat, als de huidige trends zich doorzetten, dit catastrofale gevolgen zou hebben, vooral voor de meest kwetsbare mensen in de wereld. “Zij wonen immers vaak in gebieden waar de risico’s op overstromingen ofwel grote droogtes het grootst zijn. Tegelijkertijd zijn degenen die het minst bijdragen aan de opwarming van de aarde ook vaak degenen die onder de effecten daarvan het meest te lijden hebben. Dit illustreert dat het bestrijden van de opwarming van de aarde een zaak is van ‘klimaatgerechtigheid’ – de sterkste schouders zullen de zwaarste lasten moeten dragen van de noodzakelijke veranderingen. Een transitie naar een koolstofarme en duurzame samenleving dient een rechtvaardige transitie te zijn. Slechts met een evenwichtig en rechtvaardig beleid kan het draagvlak worden geschapen dat nodig is voor het nemen van de noodzakelijke ingrijpende maatregelen….. (D)e opwarming van de aarde is zowel een materiële als een spirituele uitdaging. Het gaat immers ten diepste over de vraag wat de plaats en de rol van de mens is in Gods Schepping. Wat is onze verantwoordelijkheid voor de medemensen, dichtbij en veraf, nu en voor toekomstige generaties? Wat betekent het voor ons dat de aarde van de Heer is (Ps. 24:1)? Hoe gaan wij om met Gods opdracht om zorg te dragen voor deze Schepping (Gen. 2:15)?”

 

 Speciale Synodezitting

In de komende tijd zal binnen de VPKB de aandacht voor klimaatverandering nog verder intensiveren. Zo zal in maart 2022 een speciale Synodezitting worden gehouden die geheel en al gewijd zal zijn aan de uitdagingen waarvoor wij als kerk en als mensheid als geheel staan als wij Gods schepping willen bewaren voor huidige en toekomstige generaties. Tijdens die zitting zullen we verhalen horen over effecten van de klimaatcrisis dichtbij en veraf, voor jong en oud. We zullen nadenken over de vraag wat klimaatverandering te maken heeft met ons christelijk geloof. Wat is onze taak als rentmeesters en co-werkers van God (Genesis 2:4-7)? Moeten we schuld belijden voor de jarenlange medeverantwoordelijkheid voor de “oorlog tegen de Schepping”, zoals de Anglikaanse Aartsbisschop Justin Welby dit noemde? Kunnen we die ‘oorlog’ beschouwen als ‘zonde’? Hoe geven we vorm aan een bekering die volgt op een schuldbelijdenis? Vormt de opwarming van de aarde en de daaruit volgende bedreiging voor, en vernietiging van de Schepping een zaak die de kern van ons geloof raakt? Een ‘status confessionis”?

In ieder geval zal de speciale Synodezitting het begin van een proces worden waarin wij als Christenen zullen worden uitgedaagd om grondig na te denken hoe wij vanuit een belijdende geloofshouding mee kunnen werken aan het behoud van Gods goede Schepping. Wat kunnen wij doen als individu, als lid van de kerk, als consument, als lid van maatschappelijke organisaties, in het bedrijfsleven en als (stemgerechtigd) burger.

 

Kies voor het leven

De situatie is zeer ernstig. De rol van Goede Samaritaan volstaat niet langer. Om te voorkomen dat er onderweg nog veel meer slachtoffers vallen zijn diepgaande structurele veranderingen nodig. Elke crisis vraag om een keuze. We moeten beslissen wat voor wereld we aan de toekomstige generaties willen nalaten. Hierbij mogen we geleid worden door Gods opdracht: “Kies voor het leven, voor uw eigen toekomst en die van uw nakomelingen” (Deuteronomium 30:29,20)

 

Rob van Drimmelen

Werkgroep Kerk in de Samenleving

 

Foto: De kapel van het Protestants Centrum in Nessonvaux na de overstromingen van 14 juli 2021, een gevolg van de klimaatverandering. Copyright : CentreProtestantdeNessonvaux