Samen zorgen, delen en omzien?

We leven in bevreemdende tijden. Alles lijkt uit elkaar te vallen, er zijn oorlogen en afvalbergen, we kennen een zorgwekkende milieuproblematiek. We zijn onderdeel van een hyper-individuele maatschappij waar het ieder voor zich lijkt te zijn, en contacten verlopen via beeldschermen. In dit klimaat horen we ook stemmen die zoeken naar andere manieren om ons te organiseren, en het tij wat te keren. Zodat de maatschappij niet noodzakelijk meer een verdienmodel is, maar zorg draagt, deelt en omziet. Afgelopen zomer las ik het boek ‘Wat we gemeen hebben: Een filosofie van de meenten’, van de Nederlandse kunst- en cultuurfilosoof Thijs Lijster.

Martine Meijers

Thijs Lijster zet onze neoliberale maatschappij, die als uitgangspunt winst en onbeperkte groei heeft, naast een maatschappij waarin dat wat hij ‘meenten’ noemt, een rol kan spelen. Wat zijn meenten precies? Lijster omschrijft dat als ‘gedeelde bronnen waar iedereen gebruik van kan maken, zonder dat ze iemands bezit zijn’. Vroeger waren dat bijvoorbeeld bossen waar iedereen hout kon sprokkelen, of velden waar ieder zijn vee kon weiden. Maar die weiden en bossen werden stukje bij beetje omheind, in bezit genomen door mensen of organisaties die er winst mee gingen maken.

De samentuin

Ook (wetenschappelijke) kennis, de openbare ruimte in de stad of het internet kunnen volgens de schrijver als een meent gezien worden. Hij ziet vooral meenten op het gebied van leren, wonen en zorg. Een praktisch voorbeeld is een ‘samentuin’. De tuin zelf is de bron die gebruikt wordt. Er wordt getuinierd door een groep mensen die samen de verantwoordelijkheid dragen, en die democratisch beslissen. Als de groep groter wordt, zijn er ook regels en afspraken nodig. De oogst wordt gedeeld, wellicht ook met mensen buiten de meent. Er wordt geen winst gemaakt, en er wordt zorggedragen voor alle groepsleden (inclusiviteit).

Ge-meente

Toen ik dat las dacht ik: “Dit gaat over de kerk.” Ik ben dus zo vrij aan het lijstje van Lijster een domein toe te voegen: meenten zijn er op gebied van leren, wonen, zorg en, misschien wel overkoepelend, religie. Een christelijke gemeente is ook een meent, want ze voldoet aan alle criteria. De bron is het Woord. Het gaat ons niet om gedeeld eigendom, maar om gedeelde verantwoordelijkheid. We hebben geen winstoogmerk. Ieder lid van de ‘ge-meente’ draagt een steentje bij, naar vermogen en talent. We streven naar inclusiviteit en beslissen democratisch. De kerk is een publieke ruimte, open voor iedereen.

We zijn ons er allemaal van bewust dat de kerk in deze tijd onderhevig is aan veel kritiek, en ze wordt door velen als achterhaald en ouderwets beschouwd. De manier waarop ze georganiseerd is, is inderdaad al heel oud, gaat al heel lang mee. Maar er is toentertijd duidelijk wel over nagedacht; het zit niet toevallig zo in elkaar. In feite is de kerk haar tijd vooruit, ze staat volop mee aan de frontlinie van een moderne wereld; mee in de groep van nieuwe denkers en idealisten.

Reflectievragen

Het idealistische gedachtegoed van Lijster roept natuurlijk vragen op. Als mensen niet meer kunnen verdienen; als ze er niet persoonlijk beter van worden, zullen ze dan nog zo hard lopen? Maar kunnen wij hier desondanks iets mee doen, ons erop aanscherpen?

Naar buiten toe: ik stel me de vraag, kan ik en kunnen wij als zelfbewuste christenen in de wereld staan terwijl we ons aandeel leveren om die wereld te verbeteren?
Naar binnen toe: ik stel me de vraag: kunnen we onze kerk als meent zien? Voelt u zich opgenomen in de gemeente? Draagt u een steentje bij, deelt u uw gaven, talenten en tijd, praktisch of intellectueel? Vindt u dat wij inclusief zijn, dat er ruimte is voor iedereen? Dat er genoeg toegankelijkheid is?

Bent u met mij eens dat een kerk in haar wezen een vooruitstrevende organisatie is, niet iets van vroeger maar nodig en, waarom niet, hip?

Deel uw gedachten

Uw reflecties zijn van harte welkom! Denk mee en deel uw gedachten met ons via debandredactie@gmail.com. Laten we samen verkennen hoe de kerk, als een vooruitstrevende meent, een positieve impact kan hebben in deze complexe tijden.

Boek

Thijs Lijster, Wat we gemeen hebben. Een filosofie van de meenten, De Bezige Bij, Amsterdam, 2000, 272 blz.